Dane genetyczne
Art. 4 pkt 13 RODO
“Dane genetyczne” oznaczają dane osobowe dotyczące odziedziczonych lub nabytych cech genetycznych osoby fizycznej, które ujawniają niepowtarzalne informacje o fizjologii lub zdrowiu tej osoby i które wynikają w szczególności z analizy próbki biologicznej pochodzącej od tej osoby fizycznej.
Czym są dane genetyczne?
Dane genetyczne dotyczą cech, które zostały odziedziczone lub nabyte. Cechy te muszą ujawniać niepowtarzalne informacje o danej osobie fizycznej, takie jak informacje o jego fizjologii, jego stanie zdrowia. Informacje te można uzyskać po dokonaniu analizy próbki, np. poprzez analizę chromosomów, DNS, RNS czy innych elementów, które umożliwiają uzyskanie bardzo podobnych informacji.
Dane genetyczne to zbiór informacji czy „archiwum” o nas, w szczególności naszego pochodzenia, stanu zdrowia, wyglądu czy charakteru.
Inaczej rzecz ujmując, dane genetyczne wykorzystywane są podczas określania wstępnej diagnozy choroby, pomagają dostosować odpowiednie leki lub terapie.
Dane genetyczne należą do szczególnej kategorii danych osobowych (art. 9 ust. 1 RODO). W praktyce oznacza to, że co do zasady ich przetwarzanie jest zabronione. Niemniej jednak, RODO wprowadza wyjątki od tej zasady.
Wyjątki
W uproszczeniu, dane genetyczne mogą być przetwarzane, jeżeli:
- osoba, której dane dotyczą, wyraziła wyraźną zgodę na ich przetwarzanie
- przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązków i wykonywania szczególnych praw przez administratora lub osobę, której dane dotyczą, w dziedzinie prawa pracy, zabezpieczenia społecznego i ochrony socjalnej
- przetwarzanie jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej, a osoba, której dane dotyczą, jest fizycznie lub prawnie niezdolna do wyrażenia zgody
- przetwarzania dokonuje się w ramach uprawnionej działalności prowadzonej z zachowaniem odpowiednich zabezpieczeń przez fundację, stowarzyszenie lub inny niezarobkowy podmiot o celach politycznych, światopoglądowych, religijnych lub związkowych
- przetwarzanie dotyczy danych osobowych w sposób oczywisty upublicznionych przez osobę, której dane dotyczą
- przetwarzanie jest niezbędne do ustalenia, dochodzenia lub obrony roszczeń lub w ramach sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy
- przetwarzanie jest niezbędne ze względów związanych z ważnym interesem publicznym,
- przetwarzanie jest niezbędne do celów profilaktyki zdrowotnej lub medycyny pracy, do oceny zdolności pracownika do pracy, diagnozy medycznej, zapewnienia opieki zdrowotnej lub zabezpieczenia społecznego, leczenia lub zarządzania systemami i usługami opieki zdrowotnej lub zabezpieczenia społecznego
- przetwarzanie jest niezbędne ze względów związanych z interesem publicznym w dziedzinie zdrowia publicznego
- przetwarzanie jest niezbędne do celów archiwalnych w interesie publicznym, do celów badań naukowych lub historycznych lub do celów statystycznych
Jakie warunki muszą spełnić dane, aby uznać je za dane osobowe?
Dane genetyczne muszą spełniać łącznie 4 warunki.
Po pierwsze, muszą być to dane osobowe.
Po drugie, muszą dotyczyć odziedziczonych lub nabytych cech genetycznych osoby fizycznej.
Po trzecie, cechy genetycznej osoby fizycznej muszą niepowtarzalne informacje o fizjologii lub zdrowiu tej osoby.
Po czwarte, przedmiotowe informacje są uzyskiwane (m.in.) z analizy próbki biologicznej pochodzącej od tej osoby fizycznej.
Ważne!
Nie każda informacja o stanie zdrowia, to dana genetyczna. Informacja o stanie zdrowia nie spełnia warunku wyjątkowości (niepowtarzalności).
Motyw 34 RODO
Dane genetyczne należy zdefiniować jako dane osobowe dotyczące odziedziczonych lub nabytych cech genetycznych osoby fizycznej, uzyskane z analizy próbki biologicznej danej osoby fizycznej, w szczególności z analizy chromosomów, kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) lub kwasu rybonukleinowego (RNA) lub z analizy innych elementów umożliwiających pozyskanie równoważnych informacji.
Gdzie mamy najczęściej do czynienia z danymi genetycznymi?
Laboratoria/firmy/szpitale oferujące diagnostykę genetyczną polegające na wykonywaniu diagnozy medycznej, testów DNA czy badań medycznych.
Cele, w których wykorzystywane są dane genetyczne:
- dieta
- weryfikacja predyspozycji do tycia
- badanie genomu
- badania w kierunku cukrzycy, celiakii, nietolerancji pokarmowej
- ustalenie ojcostwa
- badanie niepłodności
- testy pokrewieństwa
- choroby jelit
- kompleksowe testy DNA
- ustalenie predyspozycji sportowych
- badania w kierunku chorób nowotworowych
- badania genetyczne w ciąży
Ważne!
Przetwarzanie danych genetycznych wiąże się z wysokim ryzykiem naruszenia dla danego rodzaju operacji przetwarzania i wymaga przeprowadzenia oceny skutków ochrony danych osobowych.
Rodzaje/kryteria dla operacji przetwarzania, dla których wymagane jest przeprowadzenie oceny
| Potencjalne obszary wystąpienia/ istniejące obszary zastosowań
| Przykłady operacji/zakresu danych/okoliczności, w których może wystąpić wysokie ryzyko naruszenia dla danego rodzaju operacji przetwarzania
|
Przetwarzanie danych genetycznych | Laboratoria/firmy/szpitale oferujące diagnostykę genetyczną | Diagnoza medyczna Testy DNA Badania medyczne |
Źródła:
- Komunikat Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z dnia 17 czerwca 2019 r., Monitor Polski 2019 r., poz. 666 (online:) https://monitorpolski.gov.pl/M2019000066601.pdf [dostęp: 20.09.2020 r.]
- Bezpieczeństwo danych genetycznych lata 2012 -2017 (III kwartał), NIK, Warszawa, kwiecień 2018 r. (online:) https://www.nik.gov.pl/plik/id,16681,vp,19235.pdf [dostęp: 20.09.2020 r.].
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych) (Dz. Urz. UE. L 2016 Nr 119 ze zm.)
- komentarz do art. 4 pkt 13 [w:] RODO. Ogólne Rozporządzenie o ochronie danych osobowych. Komentarz. red. E. Bielak – Jomaa, D. Lubasz, Wolters Kluwer 2018, Lex